Middernachtbibliotheek

Je kunt mij geen groter plezier doen dan mij een boek cadeau doen. Kort geleden kreeg ik van goede vriend Peter het boek The Midnight Library van Matt Haig. Peter had het er al eerder over gehad dat ik het boek wel zou waarderen en hij had gelijk. Eenmaal begonnen met lezen boeide The Midnight Library  meteen en las ik het in een paar dagen uit. In The Midnight Library ontmoeten we de hoofdpersoon Nora Seed. Het gaat niet goed met Nora. Haar carrière zit in het slop, haar relaties zijn op niets uitgelopen en dan krijgt ook haar kat nog een dodelijk ongeluk. Nora heeft genoeg van dit leven en besluit eruit te stappen. Echter, om klokslag middernacht van haar laatste dag op aarde, wordt Nora overgebracht naar de Middernachtbibliotheek, een ruimte zonder tijd. Daar, ergens zwevend tussen haar aardse leven en de uiteindelijke dood in krijgt zij de kans om de dingen waar zij spijt van heeft, alle beslissingen die zij betreurt, ongedaan te maken en alternatieve levens te leven die hadden kunnen zijn.

De Middernachtbibliotheek is gevuld met boeken in diverse schakeringen groen. Ieder boek beschrijft een levensverhaal van haarzelf in een andere werkelijkheid waarin Nora ooit een andere afslag in het leven nam. Het enige grijze boek is het Boek van Spijt waarin alles staat opgetekend dat zij betreurt. Wat zou er gebeurt zijn als ze de relatie met haar toenmalige vriend niet had verbroken? Wat als ze tóch met haar beste vriendin naar Australië zou zijn geëmigreerd? Zou ze dan gelukkiger zijn met haar leven? Bijgestaan door Mrs. Elm, de bibliothecaresse, kan Nora een leven uitkiezen dat ze had kunnen leven. Iedere keer als Nora een alternatief levenspad kiest komt er een boek naar haar toe waarin dit beschreven staat. Zo krijgt ze de kans dit andere leven te beleven. Alle alternatieven blijken echter niet tot meer geluk, voldoening of levensvreugde te leiden.

Zelfs een succesvolle carrière als Olympisch zwemkampioen niet. Wanneer Nora in dit leven terecht komt – ze kent alleen het leven waar ze uit wil stappen en weet dus niets van wat er allemaal is voorgevallen in de alternatieve levens, iets wat in haar omgeving nogal wat verwarring veroorzaakt – blijkt ook dit leven nogal wat keerzijdes te kennen. Dan blijkt Nora ook nog een gevierd spreker en schrijver over succes te zijn. Totaal onvoorbereid moet ze daarover een lezing geven. Haspelend zoekt ze naar de juiste woorden wanneer ze een heel ander verhaal vertelt dan waar haar publiek voor is gekomen. “Het leven is vreemd,” zegt ze. “We beleven het als een rechte lijn, terwijl het leven niet slechts dat is wat we doen, maar ook wat we niet doen. Het leven begint als een zaadje waaruit een boom groeit met een bijna oneindig aantal takken. Deze vertakken zich weer in andere takken. Wij ervaren slechts een tak, het leven dat wij kennen, maar er zijn andere, onstaan door andere keuzes, andere afslagen die we hebben genomen in het leven. Wanneer een afslag eenmaal genomen is, is er geen weg terug meer.”

Wijzer geworden door de kans om andere levens te leven vertelt Nora dat succes geen keuze is, niet iets wat je aan jezelf te danken hebt. Iets dat haar toehoorders verbaast. “Succes is een waanbeeld. Natuurlijk zijn er zaken die we kunnen overwinnen zoals plankenkoorts. Waar we echter allemaal mee behept zijn is feitelijk zoiets als plankenkoorts voor het leven. Waarom? Omdat het leven vaak angstaanjagend is.” Het begint Nora te dagen dat, wat voor leven je ook kiest, er altijd sprake zal zijn van kwetsbaarheid, lijden, teleurstellingen en niet uitgekomen dromen. Een beetje stamelend besluit ze haar toespraak met de oproep: “Wees aardig, wees gewoon aardig.” Een advies dat zo uit een Postbus 51-spotje lijkt te komen.

The Midnight Library speelt Haig met het idee van de veel-werelden-interpretatie uit de kwantum-mechanica. Deze zegt dan het leven vol met keuzemomenten zit. Ga ik naar de verjaardag van mijn moeder of ga ik met vrienden naar de bioscoop? Ga ik filosofie studeren of psychologie? Ga ik met strandvakantie naar Sitges of ga ik wandelen in Noorwegen? In haar korte en leesbare boekje Het multiversum zegt sterrenkundige Ans Hekkenberg daarover: “Met elke keuze splitst de werkelijkheid zich in twee verschillende opties. Jij maakt een pad mee en beleeft zo een mogelijk scenario. Maar alle andere paden die je had kunnen bewandelen zijn net zozeer waar als het jouwe. Ze vinden ook plaats, alleen zal jij (of: deze versie van jou) dat niet merken.” (Hekkenberg, 2021, p. 49)

Dat het leven is wat je ervan maakt is een vlieger die niet altijd, of helemaal niet, opgaat. Misschien hebben we spijt van dingen die we gedaan hebben (of juist niet) en de vraag is of we in dezelfde omstandigheden met de kennis van nu anders hadden gehandeld. Zouden we gelukkiger zijn? Dit is samenvattend het thema van het boek. Verdriet en geluk zijn onlosmakelijk verweven met het weefsel van de werkelijkheid, in welk leven dan ook. Ik zal het verdere verloop en het slot niet verklappen maar kan The Midnight Library van harte aanbevelen voor wie wat meer over zin van het leven nadenkt. Immers, aldus “Mrs Elm” je hoeft het leven niet altijd te begrijpen. Je hoeft het slechts te leven.