Wie mij kent weet dat ik iets heb met de kosmos. Ik weet niet precies wanneer het begon, maar ik moet nog erg jong zijn geweest. Mijn belangstelling voor alles wat met het heelal te maken heeft moet gewekt zijn toen ik een boek kreeg van mijn opa met de titel Het oneindige heelal, een boek uit de reeks Wereld der wetenschap. Met plezier keek ik ook naar de Teleac-cursus Moderne sterrenkunde en natuurlijk Cosmos van Carl Sagan.
Dit weekend werd ik erop geattendeerd dat de BBC weer een nieuwe serie gemaakt over het zonnestelsel: Solar System. Net als met de eerdere series Wonders of the Solar System, Wonders of the Universe en The Planets is de BBC er opnieuw in geslaagd er een waar kunststukje van te maken met prachtige computer gegenereerde én echte beelden van exotische werelden als Mars, Venus, Io en Enceladus. En ook dit keer is het natuurkundige professor Brian Cox die het geheel met zijn zoetgevooisde stem aan elkaar praat en uitleg geeft.
In de eerste aflevering staat vulkanisme centraal. Wat veel mensen niet weten is dat vulkanisme niet alleen op Aarde voorkomt. Venus kent meer vulkanen dan welke planeet dan ook in ons zonnestelsel en sommige zijn waarschijnlijk actief, zoals de 8 kilometer hoge Maat Mons. Voor de grootste vulkaan in het zonnestel moet je echter op Mars zijn. Vergeleken met Olympus Mons met zijn hoogte van 25 kilometer en doorsnede van meer 600 kilometer zijn aardse vulkanen slechts molshopen. Actief is Olympus Mons echter allang niet meer. Verderop in het zonnestelsel is het vooral de Jupitermaan Io met haar pizza-achtige voorkomen die voor vuurwerk zorgt met vulkanen die as- en rookpluimen van 75 kilometer hoog veroorzaken.
Omdat Io een kleine wereld is - ongeveer even groot als onze maan - zou alle interne warmte vervlogen moeten zijn. Het is die warmte - zoals op aarde - die vulkanisme aan de gang houdt. Geduldig legt Brian Cox uit hoe het kan dat Io toch zo actief is. Dat heeft alles met de nabijheid van de gasreus Jupiter te maken met zijn enorme zwaartekrachtveld en dat van zustermaan Europa. De gecombineerde zwaartekracht van beide andere hemellichamen trekt voortdurend aan Io.
Net zoals de maan op aarde de getijden veroorzaakt, veroorzaakt Jupiter deze ook op Io. Het is echter geen water dat aangetrokken wordt, maar rots. Het constante krimpen en uitzetten van de getergde maan zorgt voor verhitting van het gesteente. Het is hetzelfde effect dat ontstaat als je een stressbal achterelkaar ineenknijpt en weer loslaat. Ook op de ijzige manen van Saturnus en Neptunus blijkt vulkanisme voor te komen. Dit is echter niet het bekende vulkanisme met lavastromen, maar met water. Het zonnestelsel blijkt dus een uitgebreide familie van exotische werelden te zijn. Dankzij missies als Voyager, Galileo, Cassini, Juno en vele andere hebben we deze hemellichamen kunnen bestuderen en zijn we er veel over te weten gekomen. Met elke ontdekking komen ook nieuwe mysteries aan het licht die om een antwoord vragen. Dat is het mooie van wetenschap. Het is nooit af.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten