woensdag 3 april 2024

3-Body-Problem en de vraag: Waar is iedereen?

Op 21 maart startte Netflix met het uitzenden van de langverwachte sciencefictionserie 3 Body Problem. Die avond keken Remco en ik meteen de eerste afleveringen. Het viel zeker niet tegen en ik was benieuwd naar de volgende afleveringen. Inmiddels hebben we het hele seizoen gezien en hopelijk komt het vervolg spoedig. Het boek The Three-Body Problem (waarop de serie is gebaseerd) en de volgende twee delen van de trilogie Remembrance of Earth's Past heb ik eerder met veel plezier gelezen en ik was benieuwd hoe de makers (de mensen achter Game of Thrones) het boek, dat onverfilmbaar werd geacht, voor tv hebben bewerkt.

Het verhaal van de serie begint als tijdens de Culturele Revolutie in China een jonge astrofysicus, Ye Wenjie, haar vader - natuurkundeprofessor aan de universiteit - publiekelijk vernederd en gedood ziet worden door Rode Gardisten. Dit omdat hij in het China van Mao onwelgevallige 'ketterijen' als de relativiteitstheorie en de oerknal onderwees.

Ondanks haar politieke overtuigingen raakt Ye Wenjie betrokken bij een uiterst geheim project (Red Coast) dat bedoeld is om contact te leggen met buitenaardse beschavingen. Wanneer er een signaal binnenkomt wordt Ye Wenjie op het hart gedrukt er niet op te antwoorden. De boodschapper noemt zich een pacifist op zijn wereld en zegt dat zijn soortgenoten zich voorbereiden op een invasie van de aarde.

Ye Wenjie heeft echter haar vertrouwen in de mensheid verloren en verstuurt toch een antwoord. Met alle gevolgen van dien. 40 jaar later ziet de mensheid zich geconfronteerd met haar grootste bedreiging ooit. Welke rol speelt een geheimzinnige videogame daarbij en houdt deze verband met de gruwelijke zelfmoorden van een aantal briljante wetenschappers? Wat betekenen de bijzondere tekens aan de hemel, zoals het aan- en uitgaan van de sterren? Een groep wetenschappers, geholpen door een detective, tracht erachter te komen wie hier achter zitten.

De serie volgt in grote lijnen het boek, maar de makers zijn er hier en daar ook van afgeweken. De eerdere Chinese bewerking blijft wat dichter bij het bronmateriaal. De auteur, Cixin Liu, heeft een indrukwekkend epos neergezet met zijn trilogie. Het is ook een behoorlijk cerebraal en filosofisch werk waarin zaken als kwantummechanica voorbij komen. Hij kreeg er, als eerste Chinese schrijver ooit, terecht de Hugo Award voor, de belangrijkste internationale prijs voor een sciencefictionroman.

De aliens van The Three-Body Problem (de Trisolariërs of in de tv-serie: San-Ti) wonen relatief dichtbij, ongeveer 4 lichtjaar bij ons vandaan in het Alfa-Centauristelsel. Het is een stelsel dat uit drie zonnen bestaat. Van een daarvan, Proxima Centauri, weten we sinds kort dat deze vergezeld gaat van een planeet: Proxima B. Omdat Proxima Centauri een koele maar instabiele rode dwergster is, is de zone waarin het goed toeven is voor leven - niet te heet en niet te koud, de z.g. 'Goldilocks zone'- erg dichtbij de moederster.

Daardoor wordt de planeet regelmatig gedoucht in dodelijke zonnewind en röntgenstraling. Het drielichamenprobleem, waar de serie haar naam aan dankt, stelt echter ook dat dit soort stelsels met meerdere sterren relatief chaotisch zijn. Voor het leven op een planeet in zo'n stelsel is dit een behoorlijke uitdaging. In het boek en de serie is dit de reden dat de San-Ti besluiten naar de aarde te verhuizen.

In The Three-Body Problem speelt ook de hypothese van het donkere woud een belangrijke rol. Deze is een van de oplossingen die aangedragen wordt voor de zogenaamde Fermiparadox. De Amerikaans-Italiaanse fysicus Enrico Fermi was in 1950 met wat collega's op weg naar de lunch. Onderweg kwam het gesprek op ufo's. Hoewel sceptisch dat deze verschijnselen iets met buitenaardse bezoekjes te maken hadden vroegen ze zich af of het mogelijk was dat een vergevorderde beschaving uiteindelijk de afstanden tussen de sterren zou kunnen overbruggen.

Uiteindelijk riep Fermi uit: 'Maar waar is iedereen dan?' Als technologisch geavanceerde beschavingen inderdaad overal in het universum ontstaan zijn dan zouden we er allang iets van gezien en vernomen hebben. Waarom zijn aliens niet middenin New York geland? Zelfs al zouden ze er honderdduizenden jaren over hebben gedaan om zich door de Melkweg te verspreiden, dan nog zou dat, in het licht van de enorme leeftijd van het heelal - 13,8 miljard jaar - een oogwenk zijn.

Een conclusie zou dus kunnen zijn: ze zijn er niet en misschien ook nooit geweest. Of misschien hebben beschavingen een uiterste houdbaarheidsdatum voordat ze zichzelf vernietigen. Leven zou op veel plaatsen kunnen onstaan maar er zijn nogal wat hordes die onderweg genomen moeten worden. De overgang van eencellig (bacteriën) naar meercellig leven bijvoorbeeld. Ook het onstaan van intelligent leven is misschien eerder uitzondering dan regel.

De hypothese van het donkere woud stelt dat er inderdaad veel technologisch geavanceerde beschavingen zijn maar dat deze zich stil houden om niet ontdekt te worden. Zoals verwoord in The Dark Forest, het tweede deel van de serie: 'Het universum is een donker woud. Elke beschaving is een gewapende jager die als een geest tussen de bomen sluipt. De jager moet op zijn hoede zijn want het woud zit vol met jagers zoals hij. Als hij een andere levensvorm vindt is er maar een ding wat hij kan doen: het vuur openen en hem uitschakelen.' (Cixin Liu, 2021)

Ook de Britse fysicus Stephen Hawking vond al dat wij op aarde er beter aan deden om ons bestaan geheim te houden voor de rest van het universum. Zo zegt hij te hopen dat een eerste contact met buitenaards leven pas plaatsvindt als de mensheid technologisch veel verder is gevorderd dan nu: 'Het ontmoeten van een geavanceerde samenleving in ons huidige stadium kan wel eens lijken op hoe de oorspronkelijke bewoners van Amerika en Columbus en zijn manschappen ontmoet hebben - en ik denk niet dat zij denken dat zij er het voordeligst vanaf zijn gekomen.' (Hawking, 2018, pp. 118-119)

Volgens Jonathan Pearce en Aaron Adair in hun boek 'Aliens and Religion: Where Two Worlds Collide' is het idee van een een 'Dark Forest' nogal onwaarschijnlijk. Pearce en Adiar geven het voorbeeld van een Kardashev 2[1] beschaving die in staat is de energieopbrengst van een hele ster te benutten. Zelfs dan zal er, geheel in overeenstemming met de tweede hoofdwet van de thermodynamica, toch restwarmte zichtbaar moeten zijn. Natuurlijk kan een beschaving zich schuilhouden door de eigen energieconsumptie laag te houden. Maar dit zou dan weer ten koste gaan van de eigen ontwikkeling waardoor deze beschaving achterop zou raken en een makkelijke prooi zou zijn voor beschavingen die zich wel verder ontwikkelen. (Adair, 2023, pp. 29-34)


Andere antwoorden op de vraag: ‘Waar zijn ze dan?’ zijn er genoeg. Misschien zijn aliens gewoon niet zo geïnteresseerd in ons, of bestaat er zoiets als de ‘Prime Directive’ (Star Trek) die buitenaardse beschavingen verbiedt om zich met ontwikkelende beschavingen te bemoeien. Dat zou ook betekenen dat al die beschavingen afspraken daarover gemaakt hebben en erop toe moeten zien dat deze gehandhaafd worden. Misschien zijn de afstanden tussen de sterren te groot om te overbruggen. Misschien hebben, zoals ik eerder zei, beschavingen gewoon een uiterste houdbaarheidsdatum. Misschien... Het kan zijn dat het leven op aarde een enorme toevalstreffer is en we verder alleen zijn. Dat zou, om met de woorden van Carl Sagan te spreken, wel een enorme verspilling van ruimte zijn.



[1] De Kardashevschaal is een manier om het niveau te meten van de technologische ontwikkeling van een beschaving gebaseerd op de hoeveelheid energie welke deze kan benutten. Type I kan de hele energievoorraad van een planeet aanspreken, type II die van een hele zon en type III van een heel sterrenstelsel. (Wikipedia)

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

Kos

  Bij het doorspitten van de doos met foto's kwam ik een reeks kiekjes tegen van mijn eerste vliegvakantie. Het was 1989 en de eerste ke...