Regenboogverklaring

Nog niet zolang geleden hebben een aantal kerken en predikanten de zogenaamde Regenboogverklaring opgesteld. Daarin worden excuses gemaakt aan LHBTI+ers binnen de kerken en onder kerkverlaters die door hun predikanten en medegelovigen met Bijbelteksten om de oren geslagen werden en de kerk uitgejaagd. De opstellers erkennen in het verleden en heden LHBTI+ers veel leed en onrecht te hebben aangedaan. Men dacht te lang de waarheid in pacht te hebben en heeft te lang gezwegen. Het doel van de initiatiefnemers is ‘een veelkleurige, inclusieve kerk waarbinnen onderlinge verschillen juist verrijken.’ (www.regenboogverklaring.nl) Dit is een heel ander geluid dan de Nashvilleverklaring van een aantal jaren geleden. Even een terugblik.

In januari 2019 begon het nieuwe jaar goed met de collectieve verontwaardiging rondom deze zogenaamde Nashvilleverklaring. Nu vereenzelvig ik de naam Nashville allereerst met countrymuziek en niet zo gauw met antihomopamfletten, maar goed. Op tv en in de sociale media werd zeer veel aandacht gegeven aan de Nashvilleverklaring. Er werd gesproken van geradicaliseerde christenen en er was ophef over het feit dat de verklaring mede was ondertekend door SGP-voorman Van der Staaij. Ook enkele stafleden van de Vrije Universiteit hadden hun handtekening eronder gezet.

Met een betreffende ondertekenaar zou een hartig woordje gesproken worden. Vooral omdat deze de ‘genderideologie’ vergeleek met nazi-ideologie. (Deze vergelijking wordt binnen FvD-kringen ook nogal eens gemaakt.) De VU nam nadrukkelijk afstand van het document en hees daarop haastig de regenboogvlag. Ook bij kerken en gemeentehuizen verscheen de regenboogvlag zodat de Dokkumer Vlaggencentrale de vraag niet meer kon bijhouden.

Waar ging deze verklaring nou eigenlijk om? De Nederlandse Nashvilleverklaring is een vertaling van de Amerikaanse Nashville Declaration of Nashville Statement en beoogt ‘een gezamenlijke verklaring over Bijbelse seksualiteit’ te zijn, zoals boven de Nederlandse tekst staat. (www.nashvilleverklaring.nl)

De opstellers/vertalers noemen zich in het voorwoord ‘Bijbelgetrouwe christenen’ die zich in toenemende mate bezorgd tonen over de seculiere tijdgeest die een heel ander mensbeeld propageert dan het Bijbelse. In het kort gaat het erom dat de mens een schepsel van God is en als zodanig tot taak heeft God ‘dienstbaar zijn om Hem de grootste eer te geven.’

Dat de mens een schepping van God is, houdt volgens de opstellers ook in dat God de mens ‘man en vrouw’ heeft gemaakt en naar onderscheid binnen deze scheppingsorde een plaats heeft toegewezen. Seksualiteit is een deel van de condition humaine maar mag alleen binnen het huwelijk - monogaam en tussen man en vrouw - geconsumeerd worden. Homoseksuele relaties vallen daarmee buiten Gods scheppingsorde en homoseksualiteit wordt eerder gezien als een keuze dan iets wat aangeboren is.

Eerlijk gezegd is het hele document preken voor eigen parochie. Dat blijkt uit het feit dat de stellingen erin gestaafd worden met 'bewijsteksten' uit de Bijbel. Dergelijk soort bewijsvoering maakt indruk op rechtzinnige gelovigen maar op het onkerkelijke, geseculariseerde deel van onze bevolking zeer waarschijnlijk niet. Alsof dit meteen de betreffende teksten erop na slaat. Binnen behoudende kringen gaat men er bovendien vanuit dat de Bijbel met één mond spreekt. Vrijzinnigen zien in de Bijbel eerder een bibliotheek waarin - ook binnen één Bijbelboek - uiteenlopende stemmen te horen zijn.

Vaak aangehaalde teksten (Leviticus)

De opstellers waren er vlug bij om duidelijk te maken dat de Nashvilleverklaring geen antihomopamflet is. In het nawoord staat dat principiële stellingnames niet zelden hebben geresulteerd in machtsmisbruik jegens hen die een homoseksuele gerichtheid kennen. Dit lijkt een pastorale handreiking naar met hun geaardheid worstelende kerkleden. Het is dan ook al heel wat dat men niet bang hoeft te zijn een kokhalsreflex op te roepen wanneer men bij de dominee of pastoor uit de kast komt.

Tegelijk is het de taak van de gelovige homo om zich te verloochenen en te strijden tegen de zondige verlangens. Op tv verscheen vervolgens een homofiele student theologie (en niet homoseksuele, want niet praktiserend) van 24 om te vertellen dat hij zijn hele leven celibatair wilde blijven omdat deze verlangens God onwelgevallig zijn.

Zijn de ondertekenaars en opstellers van de Nashvilleverklaring inderdaad geradicaliseerde christenen? Het gaat mijns inziens om een kern van rechtzinnige gelovigen die zich moet verhouden tegen een samenleving die steeds verder van hun belevingswereld af is komen te staan. Waren hun ideeën honderd jaar geleden nog gemeengoed, nu ligt dat anders. Er moet stelling worden genomen, de eigen positie en identiteit moeten duidelijk zijn en blijven. En deze zijn, gezien de veranderende samenleving, radicaal anders.

Hierin kan wel een kiem liggen van werkelijke radicalisering. ‘Zodra een geloofsgemeenschap zich afsluit van de rest van de wereld, wordt het extreem gevaarlijk,’ stelt Boris Cyrulnik, psychiater en auteur van het boek God als therapeut. Een geloofsgemeenschap kan sektarisch worden als daarbinnen enkel nog empathie voor de andere leden is. ‘De buitenwereld is de vijand en moét bestreden worden, of op zijn minst genegeerd.’ (https://janstevens.wordpress.com/tag/god-als-therapeut/) Natuurlijk kan een vijandige opstelling van de buitenwereld jegens de geloofsgroep ook weer leiden tot radicalisering.

De Nashvilleverklaring past wel in de huidige trend naar meer conservatisme - ook onder jongeren - die Cyrulnik constateert. Hij heeft er ook een verklaring voor: Veel vrijheid is beangstigend. Er is behoefte aan houvast en structuur en die vindt men bij een autoritaire God, want autoriteit kalmeert en biedt zekerheid. Je kunt zo je eigen kritisch denkvermogen uitbesteden aan iemand die zegt ‘waarop het staat.’ Zo kan deze je een zwart-witplaatje van een versimpelde werkelijkheid voorhouden die de complexiteit van een bizarre wereld behapbaar moet maken.

De mensen van de Nashvilleverklaring beriepen zich op de Bijbel. Wie echter de moeite neemt om bepaalde mores van de Bijbel onder de loep te nemen kan daarin ook op goddelijk bevel gesanctioneerde genocide, achteruitstelling van vrouwen, kritiekloze vanzelfsprekendheid van slavernij en draconische straffen op futiliteiten als het stoken van een vuurtje op de sabbat vinden.

Het eerste mensenpaar Adam en Eva wordt in de verklaring genoemd als matrijs voor het ideale huwelijk en de juiste man-vrouwverhouding, maar waarom niet dat van aartsvaders als Abraham met zijn verschillende vrouwen, of koning Salomo met zijn harem? Eerlijk gezegd denk ik dat het eerste mensenpaar vooral een heel slecht voorbeeld is. Beiden liegen en bedriegen erop los en maken elkaar verwijten. En als er kinderen komen slaat de oudste zoon de jongste de hersens in. Over een dysfunctioneel gezin gesproken.

Naast al deze voorbeelden kent de Bijbel ook oproepen tot compassie en naastenliefde. Dat de laatste meer navolgenswaard zijn dan de eerste lijkt mij evident. Net zoals het stelselmatig inhakken op mensen op grond van hun geaardheid, genderidentiteit of wat dan ook niet de voorkeur verdient boven respect, verdraagzaamheid en acceptatie. Dat de opstellers van de Regenboogverklaring zich uitspreken voor een menswaardige en inclusieve bejegening van LHBTI+ers is een lovenswaardig initiatief en een positief signaal. Zeker in een tijd waarin deze groep steeds meer met haat en intimidatie te maken krijgt.