Pa

Vandaag, 15 maart 2024, is het drie jaar geleden dat mijn vader, Piet Hartevelt overleed. Mijn vader is geboren in 1942, toen de wereld in brand stond. Ik zeg wel eens dat hij tussen twee zeereizen verwekt is. Ondanks verschillende waarschuwing ging zijn vader toch naar zee, om daar nooit meer van terug te keren. Zo bleef mijn oma alleen achter met zijn broer Arie en in verwachting van pa.

Plaaggeest

Pa kon best wel een plaaggeest zijn. Zo sloot hij eens met zijn broer hun nichtje Map op in de kelder. Ook de fiets van de bakker was niet veilig. Terwijl deze zijn brood afleverde gebruikte hij de fiets als raceauto. Het werd een dollemansrit die eindigde met alle broden rollend over straat.

Pa kon ook heel ad rem zijn. Toen de melkboer eens aan de deur zijn zuivel leverde stond ik als klein jochie achter pa te kijken. ‘Hij lijkt ook niet op jou’ zei de melkboer. ‘Nee,’ zei pa. ‘Hij lijkt meer op jou.’ Het verhaal vertelt niet wat de reactie van de melkboer was.

Ook mijn zus en ik waren vaak mikpunt van pa's plagerijen. Met intens genoegen - en de tong tussen de tanden - kon hij melktandjes of jeugdpuistjes uitdrukken. (Mijn door acne geplaagde rug was een luilekkerland voor hem.) 

Tijdens autorit naar de haven van IJmuiden reed pa eens met hoge snelheid op de kaderand af om op het laatste moment op de rem te trappen. In gedachten zag ik de auto al op een kotter belanden of dobberend in het water liggen.

Geheel volgens de interieurmode van de jaren 70 was pa eens de badkamer knaloranje aan het verven. Toen ik even nietsvermoedend kwam kijken doopte hij de kwast diep in de verfpot en gaf mijn brillenglazen een make over in dezelfde kleur.

Werk

Als zeeman en later als vrachtwagenchauffeur heeft pa veel van de wereld gezien. Pa had een goed stel hersens maar vond dat hij te vroeg op moest staan voor school. Dus ging hij werken. Met hard werken, vond hij, kon je ook geld verdienen.

Als matroos op een kustvaartschip zag pa met eigen ogen de armoede van Lissabon en Piraeus en hoorde hij aan de kade in Oran de vuurgevechten van de Algerijnse onafhankelijkheidsoorlog. In Griekenland maakte het Kanaal van Korinthe waar hij doorheen voer veel indruk. Toen pa jaren later tijdens een vakantie datzelfde kanaal van bovenaf bekeek leek het toch een stuk minder imposant.

Als vrachtwagenchauffeur heeft pa nogal wat veel bazen versleten. Zo reed hij veel op Scandinavië, waardoor de weekenden vaak erg kort waren, en de laatste jaren vooral in Duitsland wat zijn tweede ‘Heimat’ werd. Helaas leverde dat werk ook een hernia op. Dat zijn werk niet de rijkdom bracht waar hij op hoopte frustreerde hem vaak.

Zo heeft hij een keer de belastingopgave oningevuld naar de Belastingdienst opgestuurd met de mededeling: ‘Honderd bazen versleten, de kloten verdiend.’ Ze waren er blijkbaar zó van onder de indruk dat we er nooit meer iets over hoorden.

Creatief met eten en drinken

Pa hield van lekker eten en drinken. Op een gegeven moment moest pa aan de leesbril. Die maakte hij nog wel eens stuk, dus droeg hij zijn bril aan een koord. Zo kon het gebeuren dat hij, na lekker gesmikkeld te hebben, de bril opzette en tot zijn schrik dacht dat zijn ogen ineens wel héél erg achteruit gegaan waren. Uiteindelijk bleek dat hij een stukje aardappel op de bril had laten vallen en die met aardappel en al had opgezet.

Dan heb ik het nog niet eens gehad over wat pa tot onze verbijstering soms met eten deed. Om maar wat te noemen: een beker yoghurt ondersteboven op zijn hoofd zetten, een sinaasappel uitsmeren over zijn gezicht, of een tube Zaanse mayonaise vernielen met een karateslag waarna de inhoud langzaam langs de kastenwand naar beneden gleed. Overigens voegde er hij na zo’n demonstratie vaak aan toe: ‘Dat mogen jullie niet doen kindertjes, dat mag alleen papa.’

Vakantie

Na de eerste vakantie in Friesland volgden nog vele vakanties in binnen-  en buitenland, evenals uitstapjes naar pretparken, monumenten en musea. Want ook daar hield pa van. Op vakantie in Griekenland kon pa door de duizenden Drachmen die hij uitgaf zich een miljonair voelen. Daar gebruikte hij ook voor het eerst een creditcard die pa vervolgens de ‘roept u maar-kaart’ doopte.

Door zijn toegankelijke en open houding had pa al snel contact met de plaatselijke bevolking. Pa kon zich ook aardig uitdrukken in het Engels. Toen echter een caissière van een kruidenierszaak in Kardamili tegen me zei dat mijn vader een nice man was, maar zijn Engels terrible, was hij toch wat gepikeerd.

Märklin

Zo kan ik wel even doorgaan. Pa was een geweldige vader. Met veel plezier denk ik nog terug aan die keer dat pa de Märklin modeltreinen had uitgepakt en een compleet tracé met bovenleiding door de woonkamer had aangelegd. 

Ik kan nog veel vertellen over zijn omgang met dieren: hoe hij een in het prikkeldraad verstrikte scholekster redde, of een valse hond met gelijke munt terugbetaalde door ook grommend op handen en voeten te gaan staan. Hoe hij de poedel van zijn baas uit pure vreugde op de mat deed piesen en hoe pa de kanarie tam kreeg.

Dan heb ik het nog niet eens over zijn schaterlachen gehad dat eindigde in een soort gehinnik: ‘Hhg…., Hhg…!’ (De onderbroekenlol van Benny Hill en Louis de Funes waren aan pa wel besteed.) Of over de uitgebreide feestavonden thuis. Over pa's - soms onbeholpen - manier van dansen, zijn altijd jeugdige uiterlijk en gedrag. Over de charme waarmee hij zonder moeite mensen voor zich wist te winnen. Allemaal dierbare herinneringen.