Mars

Laten we het eens over Mars hebben. Nee, ik bedoel niet de bekende reep en ook niet de oud-voetballer Overmars, maar Mars. De rode planeet. Mars spreekt namelijk al eeuwenlang tot de verbeelding. Mars heeft zijn naam te danken aan zijn dreigende rode kleur. Mars is immers de Romeinse god van de oorlog. Op een heldere avond is de rode kleur opvallend goed te zien met het blote oog.

Toen sterrenkundigen als Galilei en Huijgens als eersten hun telescopen op Mars richtten zagen ze een wereld die in veel opzichten op de aarde lijkt. Zo draait Mars in ongeveer 24 uur en 37 minuten om zijn as, heeft elke pool een ijskap en vertoont Mars seizoenen. In de negentiende eeuw werden er ook geulen op Mars waargenomen, door de Italiaanse ontdekker ‘canali’ genoemd.

Dit woord zorgde voor wat verwarring. Buiten Italië werd al snel van ‘kanalen’ gesproken, wat erop leek te duiden dat het hier om kunstmatige waterwegen ging. Dat er intelligente wezens op Mars zouden kunnen wonen deed bij velen de fantasie op hol slaan. Niet in het minst bij de Amerikaanse sterrenkundige Percival Lowell. Deze zag een heel netwerk van kanalen dat de rode planeet omspande.

Lowell had er ook een theorie over. Mars is een wereld met een chronisch watertekort. Marsbewoners groeven deze kanalen om het schaarse water naar de droge delen van de planeet te laten vloeien. Helaas voor Lowell zag niemand anders deze kanalen maar het inspireerde wel auteurs als Edgar Rice Burroughs (van Tarzan) en H.G. Wells  tot het schrijven van boeken als John Carter of Mars en War of the Worlds, waarin Martianen hun stervende wereld verlaten en de aarde willen veroveren.

Afbeelding van Mars in Het Oneindige Heelal (1966)

Lang werd ook gedacht dat er, ondanks het ontbreken van kanalen, op Mars wellicht plantaardig leven kon zijn. Dit was vooral doordat met het wisselen van de seizoenen donkere plekken op Mars groter en kleiner werden. Groei en verwelken van deze planten zouden daarvan de oorzaak zijn. Overigens moest men deze begroeiing niet al te weelderig voorstellen. Het zou slechts om geharde planten als korstmossen gaan.

Toen in 1965 de Amerikaanse planeetverkenner Mariner 4 langs Mars vloog waren de verwachtingen hooggespannen. Helaas lieten de foto’s een pokdalige, met kraters bedekte wereld zien die meer op de maan leek dan op de aarde. Ook van de tot de verbeelding sprekende kanalen was er geen spoor te bekennen. Mars bleek een koude, dorre wereld te zijn.

Toch heeft Mars vroeger een milder klimaat gehad, met een dikke atmosfeer en vloeibaar water. De sporen daarvan zijn nog te zien in de vorm van rivierbeddingen en afzettingsgesteenten. En waar water is, is leven, is de gedachte. Dus is er sinds Mariner 4 al een heel wagenpark aan Marsrovers naar de rode planeet verscheept om daar hapjes van de bodem te nemen om te proeven of zich daarin nog leven bevindt.

Mars is zeker een interessante wereld. Zo heeft Mars een 4000 kilometer lange vallei: Valles Marineris. Daarbij vergeleken is de Grand Canyon een slootje. Ook de grootste vulkaan in het zonnestels bevindt zich op Mars: Olympus Mons. Deze heeft een hoogte van bijna 22 kilometer en een oppervlak dat bijna geheel Frankrijk kan bedekken.

In 1976 werd ook het bekende ‘gezicht’ op Mars gefotografeerd. Zou er dan toch intelligent leven op Mars zijn geweest? Later bleek het hier om gezichtsbedrog te gaan. De menselijke eigenschap om overal gezichten te zien (denk aan het bekende ‘mannetje in de maan’) speelde ons hier parten. Latere foto’s lieten een bijzondere rotsformatie zien, maar geen gezicht.

Wellicht zullen er binnenkort mensen naar Mars gaan. Die moeten dan wel flink afzien. De heenreis zou zomaar 9 maanden kunnen duren - hoewel korter ook kan, maar kostbaarder is. Het verblijf duurt zo'n 500 dagen voordat de positie van Mars weer gunstig is om terug te vliegen. Ook weer in 9 maanden. Het project 'Mars to Stay' gaat er zelfs vanuit dat mensen eenmaal op Mars geland niet meer terugkeren.

Vervelende bijkomstigheid is dat alles om te overleven meegenomen moet worden van de aarde. Onbemande vluchten zouden vooruit gestuurd kunnen worden met voorraad en onderkomens. Misschien is het mogelijk om voedsel te verbouwen in beschermende kassen. De Universiteit van Wageningen slaagde er in 2016 in een maaltijd te bereiden met ingrediënten geteeld op nagemaakte Marsgrond. Boerenkool bleek er zelfs heel goed op te gedijen. Je zou dus een aardige salade kunnen samenstellen op Mars, maar aardappels laten groeien lukt(e) nog niet. En die zijn van belang voor de broodnodige calorieën.

Ook een langdurig verblijf in een omgeving met minder zwaartekracht is niet zonder risico's. Op Mars krijgen de astronauten te maken met een forse hoeveelheid kosmische straling maar ook met zwakker zonlicht. Verder zitten er nogal wat zware metalen en andere giftige stoffen (perchloraten) in de bodem. Daarnaast weten we niet wat de emotionele en psychische gevolgen zijn van langdurig verblijf op Mars.

De grote afstanden tot de aarde maken een normaal gesprek met thuis onmogelijk. Als de aarde en Mars het dichtst bij elkaar staan doet een radiosignaal er 3 minuten over. Als de afstand het grootst is 22 minuten. In de tijd die het duurt eer je een antwoord krijgt - in het gunstigste geval dus 6 minuten - kun je even theezetten of naar de wc gaan.

Velen laten zich hier niet door afschrikken en zouden graag een kaartje voor een enkele reis naar Mars boeken. Mensen als Elon Musk en Jeff Bezos vinden kolonisatie van Mars zelfs noodzakelijk voor het overleven van de mensheid. Maar zelfs als het mogelijk is om Mars te herscheppen in een nieuwe aarde (terraformeren) zal er aanzienlijk veel tijd overheen gaan eer het daar een beetje leefbaar is.

Als me gevraagd zou worden of ik mee zou gaan naar Mars zou ik bedanken voor de eer. Ik sluit niet uit dat er ooit mensen naar Mars gaan, maar voorlopig is het denk ik beter om eerst robots daar rond te laten rijden. We kunnen dan vanaf de aarde veilig en comfortabel meekijken door hun camera's.

Meer info:

The Book of Mars (red. Stuart Clark) https://tinyurl.com/mr3k7t5m

https://www.esa.int/Science_Exploration/Human_and_Robotic_Exploration/Exploration/ExoMars