Omdat manlief werkt bij een van de mooiste begraafplaatsen van Nederland: Sint Petrus Banden, mocht hij daar het afgelopen weekend in verband met Open Monumentendag acte de préséance geven. Voor die gelegenheid was ook de priesterlijke crypte onder de kapel kort geopend voor bezichtiging. Remco ging wat eerder de deur uit om zich bij de poort te posteren om de bezoekers te ontvangen met koffie, koek en brochures. Ik zou hem wat later achterna reizen met de bus. Wel fijn dat ik met lijn 22 van de HTM in slechts een half uurtje en zonder overstap naar de monumentale begraafplaats kon rijden.
Het nieuws van de tijdelijke openstelling van de crypte
zorgde voor een aardige stoet belangstellenden. Ik mocht dus, eenmaal daar
aangekomen, achter aansluiten bij de andere bezoekers. In de crypte was
inmiddels al een eerste groep van vijftien bezoekers naar binnen gegaan. Gelukkig
hoefde ik niet heel lang te wachten en hoorde ik bij de gelukkigen die deel
uitmaakten van de volgende vijftien die langs het steile trapje mochten afdalen.
Binnen stond de directeur klaar om iedereen te verwelkomen en uitleg te geven.
De kruisvormige ruimte met tongewelf bevat diverse priestergraven en ossuaria
(beenderkistjes). Recentelijk is de hele ruimte nog gerestaureerd en van een
nieuwe vloer voorzien, vertelde zij.
Na wat rondgekeken te hebben was het weer tijd om de crypte
te verlaten. Omdat Remco en ik later die middag met vrienden hadden afgesproken
om de rest van de begraafplaats te bekijken zou ik tot die tijd de omgeving
verkennen en kijken welke monumentale zaken nog meer te bezichtigen waren. Nu
ligt Sint Petrus Banden op loopafstand van het Vredespaleis en dus besloot ik,
na eerst een kopje koffie te hebben gedronken, die kant op te lopen. Zo
passeerde ik de joodse begraafplaats waar bij de ingang een aantal
vrijwilligers trachtte de vlag van de Open Monumentendag aan het hek te
bevestigen. Om 12 uur zou de begraafplaats te bezichtigen zijn.
Na een kort bezoek aan het bezoekerscentrum van het
Vredespaleis - wat zelf niet te bezichtigen was -keerde ik weer terug naar de
joodse begraafplaats. Daar was ik van harte welkom om zelf even rond te kijken
en eventueel deel te nemen aan een rondleiding. Mits ik dan wel een hoofdbedekking
op de schedel plaatste. Omdat ik geen hoed of pet bij mij had werd er vlot een
keppeltje aangeboden. Daarmee getooid - en altijd op mijn hoede voor eventuele
windvlagen die het stukje textiel in een frisbee zouden veranderen - betrad ik
de begraafplaats.
Een groter contrast met het katholieke Sint Petrus Banden was niet denkbaar. In tegenstelling tot deze begraafplaats met zijn classicistische bouwwerken en geometrisch aangelegde grafmonumenten was de joodse begraafplaats een sobere dodenakker met verweerde en met korstmos bedekte gedenkplaten. Het geheel had daarmee een heel andere charme maar was daarom niet minder sfeervol. Hier leek de natuur de overhand te hebben terwijl bij de katholieke buren het vooral de mens was die de natuur met liniaal en waterpas in een strak keurslijf had gehesen. Overigens was op de joodse begraafplaats het gras voor de gelegenheid gemaaid.
De gids op de joodse begraafplaats vertelde iets over het
ontstaan en gaf toelichting bij bijzondere grafmonumenten. In 1694 werd een eerste stukje duingrond aangekocht om overleden Sefardische en Asjkenazische joden[1]
te begraven. Het Sefardische gebruik van liggende grafstenen werd overgenomen
door de Asjkenazische joden zodat er weinig rechtopstaande grafmonumenten te
vinden zijn. Van lieverlee werd de begraafplaats met verdere aankopen van grond
uitgebreid. Op de begraafplaats liggen onder meer de schilders Jozef Israëls en
Salomon Verveer en Neerlands eerste joodse minister begraven.
Waar ik dit gebaar vooral van ken is de serie Star-Trek, waarin de Vulcan Mr. Spock, gespeeld door Leonard Nimoy, regelmatig bij wijze van groet zo de hand opsteekt en eraan toevoegt: ‘Live long and prosper.’ Inderdaad heeft de joodse acteur Nimoy zelf dit gebaar ooit geïntroduceerd met de priesterlijke zegen in gedachte. Ik vraag me af hoeveel Trekkies dit weten.
Joden kennen eeuwige grafrust en dus worden de graven niet geruimd. De doden wachten daar de komst van de Messias af en dag van de wederopstanding. Dit wil niet zeggen dat de begraafplaats altijd met rust is gelaten. In de Tweede Wereldoorlog was het terrein Sperrgebiet en liepen er loopgraven doorgeen. Ook zijn er V2’s vanaf gelanceerd (waarbij de installatie met grafstenen werd ondersteund) en is er een Britse vliegtuigbom ontploft. Van de kapotte grafstenen is later een klein monument gemaakt.
Een bezoek aan beide begraafplaatsen maakt veel inzichtelijk
over de theologische verschillen tussen katholieken en joden[2],
maar vooral over de voorstellingen en verwachtingen met betrekking tot wat er eventueel ná
dit leven komt. De joodse gids liet het in het midden of er zoiets is als een
hiernamaals. ‘Afwachten maar. En die Messias en de wederopstanding? We zullen
zien.’ Het joodse geloof lijkt vooral gericht op hoe je hier en nu het goede
leven kunt bewerken. Of dit representatief is voor alle joden weet ik niet. Ik
ben geen insider, maar deze gedachte spreekt wel aan.
Het jodendom, net als alle andere religies, is divers en
kent vele stromingen dus zal daar ook wel verschillend over worden gedacht. De
katholieke begraafplaats lijkt vooral een opstapje naar de hemel te zijn, de eeuwige
gelukzaligheid waar de gelovige op mag hopen. Vandaar ook de vele afbeeldingen
van engelen en vortexen van opstijgende zaligen. Maar ook van de vele nuances
van het katholieke geloof weet ik niet alles.
Aan het einde van de middag verschenen onze vrienden op Sint
Petrus Banden om daar de kapel, arcade en grafmonumenten te bekijken. Nadat Remco
met zijn collega had opgeruimd en afgesloten vertrokken we aansluitend naar restaurant
Phuket in Scheveningen voor een heerlijke Thaise maaltijd. Zo werd deze Open
Monumentendag een memento mori-dag afgesloten met een welgemeend ‘lechajim!’ Op
het leven!
[1] Sefardische
joden zijn afkomstig uit met name Spanje en Portugal vanwaar, nadat het zeer
katholieke koningskoppel Isabella en Ferdinand besloten dat met het innemen van
de laatste moslimenclave hun hele grondgebied katholiek moest zijn, vele joden besloten
elders een veilig heenkomen te zoeken. Asjkenazische joden zijn vooral afkomstig
uit Midden en Oost-Europa.
[2] Zo werd
door een van de bezoekers de vraag gesteld of God in het jodendom en in het
christendom wel dezelfde is. De gids antwoordde daarop dat het christendom is
voorgekomen uit het vroege jodendom en dat het Oude Testament de bijbel van de
joden is. De joodse bijbel of Tenach kent wel een wat andere indeling dan het
Oude Testament. Wat betreft God benadrukt het jodendom de eenheid van God, hoewel
de oudste delen van de bijbel laten zien dat de oude Israëlieten geen strikte
monotheïsten waren. De hoofdstroom van het christendom ziet God als een
drie-eenheid van Vader, Zoon en heilige Geest.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten