Zoet en bitter

 

“Laat een bron soms uit eenzelfde ader zoet en bitter water opwellen?” Deze vraag staat in de brief van Jacobus in het Nieuwe Testament. Het is een retorische vraag. De schrijver gaat ervan uit dat de lezer wel begrijpt dat zoet en bitter water niet uit dezelfde bron stromen. In principe hoef je zo’n retorische vraag niet te beantwoorden. Maar voor het geval zijn punt niet duidelijk is geeft Jacobus zelf het antwoord: zoals er aan een vijgenboom geen olijven groeien, komt uit een bron van verontreinigd water niet tegelijk ook zoet water opborrelen.

Helaas is het tegenwoordig zo dat er bronnen zijn waaruit vuil en schoon 'water' komt. Ik bedoel hiermee geen echte bronnen. Alsof uit je keukenkraan tegelijk drink- en rioolwater stroomt. Wat ik bedoel zijn nieuws- en informatiebronnen die tot ons komen via de sociale media. We kennen de krant, radio, tv en het internet met zijn bijna onuitputtelijke stroom aan informatie. Door slechts op een knop te drukken heb je een wereld binnen handbereik van letterlijk hier tot Tokyo. Maar de sociale media spannen de kroon waar het gaat om des- en misinformatie. 

Knappe jongen of meid die in deze stroom feit van verzinsel weet te onderscheiden. Het is goed om kritisch te zijn, om niet alles wat je leest of hoort meteen voor waar aan te nemen. Maar sommigen worden door de stroom van berichten soms superkritisch en menen aan alles te moeten twijfelen. Deze mensen vinden hun eigen mening belangrijker dan de feiten, zelfs wanneer die zonneklaar zijn. Anderen worden meegezogen in het konijnenhol van complotdenkers.

Een tijd geleden heb ik mijn Twitteraccount (nu X) al opgeheven vanwege alle vuiligheid die erop geplaatst werd. Liever dan me voortdurend te storten in, en te ergeren aan de zin- en hersenloze discussies op dit asociale medium heb ik gekozen voor een stukje gemoedsrust.

Inmiddels is het er niet beter op geworden. Dat de online drek rondgepompt blijft worden is extreem zorgelijk. Dat velen zich door de uitslag van de recente verkiezingen gesterkt voelen in hun racistische en haatdragende wanen ook. Velen verlaten nu dit medium wegens de talloze haatdragende berichten aan het adres van Slimste mens-kandidaat Akwazi.

Het is jammer dat tegenstemmen weggaan, maar het is te idioot voor woorden dat Musk, eigenaar van X, nu zélf hem onwelgevallige geluiden ervan weert. Daaruit blijkt maar weer dat Musk, net als alle dictators, zichzelf veel te serieus neemt en geen greintje kritiek kan verdragen.

Iemand met een gezonde kritische geest toetst alle dingen en bewaart het goede. Iemand die superkritisch is gooit ook de goede dingen het raam uit. De juiste houding is: kritische vragen te stellen én een open geest houden. Het is de bereidheid om je te laten overtuigen als de bewijzen daartoe aanleiding geven, ook als je eigen vooroordelen en meningen daarmee onderuitgehaald worden. Het is de bereidheid de grenzen van je eigen kennis te erkennen.

De waarheid is altijd te verkiezen, ook als die ongemakkelijk aanvoelt. Helaas is een beschaafde discussie inmiddels allang ter ziele op deze strontpomp van de social media. We moeten denk ik concluderen dat deze bron nu bijna uitsluitend rioolwater braakt. Durft u er dan nog een slokje van  te nemen in de hoop er één druppel zuiver water in aan te treffen?

De onveranderlijkheid van verandering

In de tv-serie “The Big Bang Theory” zit deze geestige scene. De briljante, maar ook wat excentrieke wetenschapper dr. Sheldon Cooper houdt niet van verandering. Hij zit altijd op dezelfde plaats op de bank, strijkt zijn kleren maar op één manier en gaat alleen op vaste momenten naar de wc. Elke afwijking maakt hem gek. Dr. Sheldon Cooper heeft zojuist te horen gekregen dat hij en zijn vrouw Amy de Nobelprijs voor de natuurkunde gewonnen hebben. Zoiets gaat natuurlijk niet onopgemerkt voorbij en dus staan er ineens massa’s verslaggevers aan zijn deur.

De plotselinge belangstelling van de pers en de wetenschappelijke wereld zet die van dr. Cooper op zijn kop. Als Amy - gewoonlijk degelijk saai gekleed - voor de prijsuitreiking een nieuwe en modieuze garderobe aanschaft is dit voor dr. Cooper de druppel. ‘Alles verandert maar. En nu jij ook nog. Word weer zoals je vroeger was!’ zegt hij. ‘Je weet toch dat ik niet tegen verandering kan? Waarom blijft alles niet hetzelfde?’ Maar Amy weigert dit.

In paniek gaat dr. Cooper ervandoor, gevolgd door buurvrouw en vriendin Penny. Penny is geen wetenschapper, maar heeft wel mensenkennis. In de loop der jaren heeft ze leren leven met dr. Coopers eigenaardigheden en is zelfs erg op hem gesteld geraakt. Samen zitten ze in een café en Penny vraagt zich af waar dr. Coopers angst voor verandering vandaan komt en hoe hij ermee zou kunnen leven.

Dr. Cooper houdt ervan als dingen onveranderlijk zijn, want dat geeft houvast. ‘Maar,’ werpt Penny tegen: ‘het enige wat altijd hetzelfde blijft is dat dingen altijd veranderen.’ ‘Interessant.’ zegt dr. Cooper. ‘Dus wat je eigenlijk zegt is dat de onvermijdelijkheid van verandering weleens een universele contante zou kunnen zijn?’ Het plotselinge inzicht dat verandering zélf iets is wat nooit zal veranderen biedt dr. Cooper het vertrouwen dat hij nodig heeft.

Absolute zekerheid is absoluut onmogelijk. Het is fijn als de wereld geleidelijk verandert, als de overgang niet al te abrupt of ontwrichtend is. Dan passen we ons ongemerkt wel aan. Te veel of te snelle verandering brengt ons uit ons evenwicht, ontwricht en ontwortelt ons bestaan. Het maakt onze wereld onherkenbaar en doet ons de grip op de dingen kwijtraken. Het duurt even voordat we aan het nieuwe normaal gewend zijn.

De wereld om ons heen verandert maar is dat niet altijd het geval geweest? Na vijf jaar gewerkt te hebben als geestelijk verzorger bij een ouderzorgorganisatie is het voor mij even wennen aan de nieuwe situatie. Met vertrouwen kijk ik echter naar de (nabije) toekomst. Hoewel iemand ooit zei dat we eigenlijk altijd met onze rug naar de toekomst toe bewegen en alleen het verleden kunnen zien, houdt de contingentie van het leven ook in dat het uitdagingen én mogelijkheden biedt. Verandering, zowel geleidelijk als plotseling, is echt een universele constante.